A VANÈDDA MARINU

(ascolta in viva voce)

Era l’annàda du mìlanov’cèntus’ssànta, quànn a telev’siöngh fasgèa i soi primi passi n’Itàlia. Appéna sei anni prima, ‘ndo Innàru du mìlanov’cèntucinquàntaquàttr, avèanu cum’nzà sövra u prim e un’ch canàu ciamà “Naziönàu”,i primi progràmmi RAI ch’ tànn èr’nu n’biànch e nér!
All’eb’ca, i cr’stiài ch’ s’ putèv’nu cattè a telev’siöngh nan èr’nu assài!
Iédda era cuns’d’rata ‘n bèngh d lùss, e p’ cöss a Ciàzza funu i famìgghi ch’avéaunu
i grài ch’ s’sp’dugghianu a cattès’la.
Me pàtri, ch’anni apprèss e còntr u parér da cap’tàna d me màtri, fès ‘ntràs n’ càsa nòstra u prim frìgorif’r, d cattè a telev’siöngh, nan voss mànch a brö!
Mai còm n’cödd perìudu i ciaccèsi social’zzànu accuscì all’improvvìs.
E cöss ch cap’tià a Ciàzza, succ’dì unna iè iè ‘n tutta Itàlia. Accuscì a gént s’r’truvàva a passè a sera, dòp ch’avéa mangiàit, ‘nte bàr p’ ved a telev’siöngh.
Bona boné ch’na par’ntèla ggh’era sèmp ‘ncòch famìgghia ch s’ha passava meggh’ d l’auti, e avenn’s putuit cattè a telev’siöngh, cum’nzà a ‘nviè i parénti e i v’sgìni ‘n càsa so’ a véd i progràmmi telev’sivi.
Na me famìgghia, cödda ch’s’avéa cattà a telev’siöngh fu me zia P’ppina. Iédda b’tava ‘nta vanèdda Marinu; a stratètta ch’ da Vìa San G’sèpp a bànna mànca, fa part da Cast’ddìna...u me quartér.
Annè ‘nta zia P’ppìna “p’ved a telev’siöngh” (er’nu cösti i precìsi paròddi ch’ s’ s’ntèanu dì n’càsa mi) d’v’ntà n’ab’tùt’n.
E còm n’sp’dugghiavmu a mangè a sera, p’ nan r’vè nta zia P’ppìna cu progràmm telev’sivu cum’nzà!
Me zia, tutta priàta d’osp’tè ciù d’ungh v’sgìngh d càsa e niàutri parénti, n’ fasgèa truvè beddi prònti, e a f’lèra còm n’ cin’mu, tutti i sèggi.
Iédda, a telev’siöngh, còntr o mùr puiàta sövra n’tavul’nètt cu i roti (ungh simu ggh’l’oi àncura ‘nta me càsa a Ciàzza) e cum’gghià cu ‘na cutrétta culurà.
Quànn a zia P’ppìna scum’gghiava a telev’siöngh, e appèna tuccava n’ buttöngh iédda s ddumava, cöss era p’ mi...p’cc’rìdda d ùnn’sg anni, ma probab’lmént ‘mpùru
pi rànni, n’mumént màg’ch!
I primi vòti avéa a ‘mpr’ssiöngh d’ess taliàita jé d’ còddi ch’ parrav’nu e ch’ s muvev’nu dìntra ddà scàtula!
E quànti puntàdi du “Musichiere” cu Mario Riva, ch’fasgèa scattè de sèggi i giuaöri còm s’avèss’na stàit mòddi!
Pöi vénn a vòta d Alberto Manzi: u bràv maìstr d scòla ch’vulèva ‘ns’gnè a l’italiàni a lègg e a scrìv.
Ma funu i puntàdi d “La Pisana” ch’, pa prima vòta n’vìta mia, m’fés’nu bàtt u cör!
Era cö ch’aöi s ciamass “fiction”, ‘nvèci all’eb’ca s ciamava “sceneggiatu”.
Jé, cu i mi ùnn’sg anni, nan putèa tant capì u d’scörs stör’cu du cönt, ma ch’fra Carlinu e a P’sana ggh’era l’amör, cöss l’avèa ca’pùit...eccòm!
E créd ch’ l’avèa ca’pùit, ‘mpùru Roccu.
Jéu era ciù rànn d mi d döi anni e v’nèa a sera nta zia P’ppìna, p’ véd a telev’siöngh ‘nsèmula a me zia N’netta ch’ggh dàva osp’tal’tà, a pagament, durant l’ann scolàst’ch.
Tànn èr’nu assài i famìgghi ciaccèsi ch’osp’tav’nu carösi ch de paìsi v’sgìni v’nèanu a Ciàzza p’ studiè.
E tanti funu i vòti ch jé, dìntra d mi, fisgi fìnta d’ess “la Pisana”, mèntr “Carlino” sèmpr p’ mi (e fòrs n’esclusìva p’ mi) era Roccu...
Ggh’höi n’autr r’gòrd da vanèdda Marinu! R’gòrd tèn’r, còm era jèu!
Stöi parrann du marì da zia P’ppìna...u zìu Pepè...”ahi, ahiu u pè”. Stà ‘ngiùria ggh l’avèv’mu dait niàutri carusétti p’rchì, ‘mpùru essenn jéu ‘n v’gghìett r’v’ddìt, avèa’n mòdu d cam’nè zzuppiann.
Ma jéu ddà ‘ngiùria, nan vìtt mai còm n’offèsa...u savèa ch’ggh vulev’mu bèngh!
E quànn ér’mu no böngh, e u saluav’mu cu “ ’Sa b’n’dìca, zìu Pepè”, a so r’sposta era “Santi e rìcchi f’gghiùzzi”!

Rosalba Termini
Febbraio 2018